عکاسی در ایران

 عکاسی در ایران

صنعت  عکاسی برروی کاغذ حساس در سال ۱۸۳۹ میلادی بوجود آمد و در سال ۱۸۴۱ میلادی پلاکهای شیشه برای عکاسی اختراع گردید و از قرائن موجود این اختراعات و همه انواع وسائل عکسبرداری دو تا سه سال پس از اینکه به بازار می‌آمد بطور هدیه بدست پادشاه ایران می‌رسید

با اطلاعاتی که از کتاب مقالات گوناگون تالیف دکتر خلیل خان اعلم الدوله ثقفی از یادداشتهای ریشار خان اولین  عکاسی که اعتماد السلطنه از او نام برده حاصل می‌شود این است که اولین عکسبرداری برروی صفحه نقره در سال ۱۲۶۰ هجری قمری در تبریز، زمانی که ناصرالدین میرزا ولیعهد بود انجام شده‌است. این دو دستگاه دوربین داگروتیپ یکی اهدایی از طرف ملکه انگلیس و دیگری هدیه امپراطور روسیه بودند

دوره ناصری را باید دوره شکوفایی  عکاسی در دوران قاجار یا ایران قرن نوزدهم میلادی دانست. ناصرالدین شاه که خود اهل ذوق و هنر بود به  عکاسی علاقمند گردید و بر توسعه این فعالیت در درون دربار همت گماشت. وی با تأسیس عکاسخانه کاخ گلستان و نیز تشویق و حمایت عکاسان، توانست تصاویر و یا به عبارتی اسناد هنری و تاریخی گرانبهایی از ایران آن روز را ثبت نماید.

هرچند که فعالیت وی به درون دربار و تربیت عکاسان درباری محدود گردید ولی تأسیس رشته عکاسی در مدرسه مبارکه دارالفنون، نشان از اهتمام او به این امر دارد. ناصرالدین شاه به  عکاسی علاقمند شد و آن را نزد کارلیان فرا گرفت. از آن پس شاه برای انجام کارهای  عکاسی اش و احداث تاریکخانه برای ظهور، چاپ و تهیه شیشه‌های حساس، حیاط وعمارتی از ساختمانهای سلطنتی را به عکاسخانه درباراختصاص داد و اینگونه بود که عکاسخانه مبارکه بنیاد یافت. یادداشتها و مدارک برجای مانده در کاخ گلستان، حاکی از آن است که ناصرالدین شاه با ظهور فیلم و چاپ عکس آشنا بوده و از طرفی دستخط و توضیحات وی در حاشیه بسیاری از عکسها و عبارت معروف ‹‹خودمان انداختیم›› نشان از فعالیت  عکاسی  او دارد. شاه برای اینکه عکاسخانه مدیرمسئولی هم پیداکند آقارضاخان پسرمیرزااسماعیل، پیشخدمت سلام وبرادر علی نقی حکیم الممالک را که ازمحرمان نزدیکان شاه بود وبنا به امرشاه فن  عکاسی را نزد کارلیان به خوبی یادگرفته بود عکاسباشی و مدیرعکاسخانه مبارکه همایونی کرده، به این فن جدید صورت جدی و رسمی داد و از این پس ازهمه اردوکشی‌ها، ییلاق‌ها، سفرها، مراسم سلام، اسب دوانی‌ها و شهرها و طبقات مختلف مردم و رجال عکس‌های فراوان متعدد گرفته درآلبومها قرارداده شد ودرآلبوم خانه سلطنتی درکاخ گلستان در شمس العماره گرد آمد.

باید خاطر نشان ساخت که نمونه عکسهای دوره محمدشاه را نباید با صنعت  عکاسی مرسوم امروز یکی دانست، زیرا صنعت  عکاسی فتوگرافی در سال ۱۲۶۵ هجری قمری ۱۸۴۹ میلادی اختراع شده‌است یعنی یک سال بعد از فوت آن پادشاه، و آنچه در عهد محمدشاه وجود داشت و ریشار خان عمل می‌کرد دستگاه داگرئوتیپ بود که در سال ۱۸۳۹ میلادی به وجود آمده بود.

تصاویری که از ابنیه و عمارات آن دوران به جا مانده، برای مطالعات ایران عهد قاجار ارزشی مستند دارد و در ضمن اطلاعاتی از نظام حکومتی آن دوره را فراهم می‌کند.

عکاسان دوره قاجار را سه دسته تشکیل می‌دادند:

عکاسانی که برای مؤسسات کاوش‌های علمی و جغرافیایی اروپایی کار می‌کردند

عکاسان بومی که برای سرگرمی به  عکاسی می‌پرداختند